Yalan

yalan nedir

Karşılıklı güven duygularını yıkıp alt üst eden ve insanları birbirine karşı güvensiz hale getiren olguya yalan denmektedir. Yalan genellikle karşıdaki bireyi aldatmak için söylenir ve bir şeyin yalan olarak kabul edilebilmesi için onun daha önce başka kişileri aldatma maksadı ile söylenmiş olması gerekmektedir.

Çocuklar için yalan beş yaşından önce genelleşmemiştir dolayısıyla bu yaşa kadar yalan söylemesinin pek bir önemi yoktur. Çocuklar bu yaşa kadar yalan ve gerçeğin farkını bilemedikleri için yalan söylerler. Söz konusu çocuklar olunca buradaki yalan söylemi dahi hatalı olur, bunun yerine yanlış demek daha doğrudur. Algılama hataları ve doğru ile yanlışı ayırt edememelerinden kaynaklanan hataları olabilir ve buda çocukların söylemlerine yansır. Altı yedi yaşına kadar çocuklar algıladıkları, gördükleri ve bildikleri bir şeyi tam olarak eksiksiz bir biçimde anlatamazlar o yüzden bazen abartılı sözler kullanabilirler. Örnek verecek olursak eğer, bir yılan belgeselini anlatırken ordaki piton yılanının ebatını anlattığında ‘yılan o kadar büyükki dünyalar kadar uzun’ ya da hayatında ilk defa ayı görmüş olan altı yedi yaşındaki çocuğun ayı için ‘bizim ev kadar büyüktü’ demesi gibi. Kavram olarak büyük, küçük, uzak ve yakın gibi tanımlar tam olarak gelişim göstermediği için verilen örneklerdeki abartılar bize aşırı gelebilir ve bu durum 6-7 yaşın sonuna kadar devam edebilir. Bu kavramlar geliştiği zaman çocuğun yanlışları da düzelir.

Birçok yalan türü bulunmaktadır aşağıda bunlardan bazıları sıralanmıştır.

1. Hayali Yalanlar: Burada bilinmesi gereken hayali olarak dile getirilen olguların yalan olmadığıdır. Anne babalar bazen hayalleri yalan olarak görürler ve endişe duyarlar. Bu tür hayali yalanlar daha çok erken çocukluk dönemlerinde görülen yalanlardır. Çocuğun buradaki amacı gerçek dünyada sevmediği şeylerden kaçışı olarak değerlendirilebilir. O zaman gerçek ile hayal karıştırabilir ve art niyetsiz bir şekilde yalan söyleyebilir. Çocuğa göre her şey mümkün olabilir. Ona göre hayvanlarla perilerle konuşabilir, masal kahramanlarını gördüğünü ve onlarla arkadaşlık edip gezdiğini söyleyebilir. Çocuğun bu durumu gelişimin bir parçası olarak görülmeli ancak abartıya kaçtığı zaman önlem alınmalı. Fakat öncelikle çocuğa hayal ile gerçeğin uygun bir dille anlatılması gerekmektedir.


2. Taklit Yalanlar:Anne babaların ilgi çekmek için olayları renkli ve eğlenceli bir biçimde anlatması, çocuklarda bu tür yalanlar için alt yapı oluşturmaktadır. Çocukların yanında çocuğun ayırt edemeyeceği kadar abartılı olayların anlatılması çocuğun hayal dünyasında çatışmaya neden olacaktır, çünkü çocuklar anne babayı örnek alır ve bu tutum onların doğru ile yanlışı ayırt etmemelerine neden olur.

3. Mübalağa Yalanlar: Daha öncede bahsettiğimiz gibi mübalağa yani abartı çocuklarda genel bir özelliktir. Genellikle taklit yolu ile öğrenilir ve bir çok şeyin gerçek kavramını bilmediği için gerek heyecan yaratmak için gerekse ilgi çekmek için o da abartılı bir biçimde duyduklarını ya da algıladıklarını dile getirir. Çocuğun etkileşim kurduğu bireylerin payı bu duruma neden olabilmektedir.

4. Sosyal Yalanlar: En yaygın olan yalan türleri sosyal yalanlardır. Bu yalanları yetişkinler söyler ve çocuklarına söyletir. Çocuklarda bu yolla yalan söylemeyi çok kolay öğrenir. Örneğin; katılmak istemediğimiz bir akşam yemeği için, arkadaşımıza başka bir yere gitmek zorundayım ya da annem hasta gibi nedenler ileri sürerek daveti reddederiz. Burada direkt olarak yemeğe katılmayacağımızı söylemek yerine sosyal yollar ile gidemeyeceğimizi dile getiririz. Çoğu zaman bunları çocuklarımızın yanında yaparız ve onlarda bizi taklit etmeye başlar dolayısıyla yalan söylemeye başlar. Aynı durumu kendisi için kullandığı zaman anne babadan tepki görür hatta çocuk cezalandırılır ve bu çelişkili durum zaman içinde çocukta güven kırıklığına yol açar.

5. Savunma Yalanları:Çocuğun kendisini korumak için söylediği yalanlardır. Bu bazen dış çevreye karşı da olabilir bazen anne babaya karşıda. Eğer çocuk çok baskıcı, tehdit ve yasakların olduğu, mükemmelliğin amaç edildiği ve sık sık sorguya çekildiği bir ortamda büyüyorsa bu tip yalanların ortaya çıkması normal görülmektedir. Çocuğa inanmak ve onun söylediklerine güvenmek bu tip yalanların ortaya çıkmasını engelleyecektir.

6. Dikkat Çekme Yalanları: Çoğu zaman çocuklar dikkat çekmek için yalan söylerler. Bunu daha çok yaptıkları şeyin aksini yaptığını söyleyerek yaparlar. Örneğin; okula gittiği halde okula gitmediğini söylemesi gibi ya da yemek yemediği halde yediğini söylemesi gibi. Bu durum çocuğun anne baba ilgisine olan ihtiyacındandır.

7. Yüceltilmiş Yalanlar:Çocuk anne baba veya öğretmeninin takdirini kazanmak ve onlardan mükafat almak için bu tür yalanları söyler. Her birey için takdir almak bir ihtiyaçtır fakat bunları normal olarak karşılayamayan çocuklar yalana yönelirler. Yüceltilmiş yalanların nedenleri aşağıda sıralanmıştır;
Çocuklardan kapasiteleri üzerinde yapamayacağı şeyler beklemek ve istemek
Çocuğun başarısızlığı ya da uygun olmayan davranışları için söylediği yalanları kabul etmek. Örneğin; arkadaşları ile kavga eden çocuğun sürekli olarak arkadaşını suçlaması ve anne babanın da bunu onaylaması. Bu durum yalanların artmasına yol açabileceği gibi alışkanlıkta kazandırabilir.
Çocuğun aile içindeki konumunu sadece yalan söyleyerek sürdürmeye çalışması bu tip yalanların artmasına neden olur.

8. Zıddına Söylenen Yalanlar:Bireyler arası sürtüşmelerin ve düşmanca duyguların gelişmesi durumunda yalan kaçınılmaz bir son olabiliyor. Bu çocuklar içinde geçerli bir durumdur. Bu gibi durumlarda çocuklar karşısındaki insanı rahatsız etmek için yalan söylerler.
9. İntikam Yalanları: Adından da anlaşılacağı üzere karşıdaki insandan intikam almak adına söylenen planlı yalanlardır. Otorite figürünü ya da aşırı baskı uygulayan kişiyi rahatsız etmek için kural çiğnediğini veya yapma denileni yaptığını iddia edip bundan haz duymak ve bu yolla intikam almak temel amaçtır.


Yalan, nedenleri, tedavi ve çözümü...

Yalanın Düzeltilme Yolları

Anne baba ve eğitimcilerin yalandan sakınması gerekmektedir ancak bu yolla dürüst bireyler yetişebilir
Çocuklar bazen istenmeyen davranış ve tutumlarda bulunabilir bu zamanlarda onları cezalandırmamalı ya da şiddet gösterilmemelidir.
Çocukların kendi yeteneklerinin ve algısının üzerinde beklentilerin içine sokmamak ve onlardan bunların üzerinde isteklerde bulunmaktan kaçınılması gerekmektedir.
Aşırı baskı ve tehditkar durumların bırakılması gerekmektedir
Çocuklarınızı başka çocuklarla kıyaslamayın. Her çocuğun sahip olduğu nitelikler birbirinden farklıdır.
Çocuklara hiçbir şart altında yalan söylemeyi tavsiye etmeyiniz ve çocukları yalanlarınız için aracı kılmayın. Onlara her zaman doğruları söylemeleri gerektiğini anlatın.
Çocukları sizin için söylediği yalanlardan dolayı asla ödüllendirmeyin.
Kardeş kıskançlığına neden olacak hareketler sergilemeyin, bütün çocuklarınızı eşit olarak seviniz.

Yalan. Yalan nedir? Yalan nasıl tedavi edilir? İstanbul Rehberlik Derneği, Beylikdüzü

Yalan. Yalan nedir? Yalan nasıl tedavi edilir? İstanbul Rehberlik Derneği, Beylikdüzü
-->